Jашбала Кеденовна Ойношева (Кырмакова) Шыргайты jуртта 1917 jылда, улурген айда коп балдарлу биледе чыккан. Адазы, Куден Мылтышев, граждан jyy тужында jада калган, энези - Топ Кабакова очы соокту. Оой адазы, Jамантай Кырмаков, бичик-билик билер, одурме кылык -jанду кижи болгон. Олордын билези аргалу-чакту jaткaн. Эки-уч айгыр jылкы малду, бир уур койлу, ондор тоолу уй-торбокту, ар-jоожолу, эки кып агаш туралу, беш кире амбарлу, аш салып туратан. Jылкы малын олор мынайда jоктойтон: бир кобыга экелеле сугуп ийзе, кобы толо берзе мал ончо. Темдектезе: уйген-куйушкан , ээр-¬токым алтын-монун темирлерле, алтын учуктарла кеелелген. Олордын мал-ажын кабырарга торогон улузы, jалчы улус болужатан. Олорды бай-кулактар дейле, мал-ажын, ар-jоожозин айрыйла, бойлорын айдуга ийгендер: ада-энезин, беш кире ага-карындажын ла Jашбаланы. Jеринде jaныc jaaн: эjези Эчиш арткан, ненин учун дезе jокту кижиге барган дейле айдуга ийбегендер. Айдуга апрагарны керегинде 1ашбала мынайда эске алынат: -Бисти Шабалинге экелген. Албатыны суккан турада айдунын улузы jык толо. Бойыстын абралу адысла шыралай-боролой Jаш-Турага jеткенис. Поездти мен мында коргом: баштап коркып, чочып турала, онон оны тудуп, сыймап коргом. Онон ары бисти вагондорго отургузып, Том-Турага апаргандар . Меге узе ле неме кайкамчылу, солун jерлер коруп керек дезе суунип те турганым коркуш,. Jолой тын аштап турганым да коркыш. Том -Турадан бисти баржага отургузып, Том суула Нарын деп jep jaap апарып jaткaн дешти. Jедетен jepгe jеттис, айландыра кара jыш тайга, илjу сас, курт-коныс, томоноктор. Улус агаштардын тазылдарын jерден чыгара казып, чиректеп тарткандар. Олорды бир jepгe чогып, ару jaaн jаландар белетегендер. Улустын конотон jери - jep jапаштар, алды сас, суузы сызылып чыгып келетен. Нарында тын ла шыралаганыс. Тын ла аштап туратаным саанама кирет. Je бисте бойысла кожо jажырып экелген алтын акчалар болгон, ол алтынды кийимиске, кийистерге jажыра коктойло экелгенис. Байагы алтын акчалар бистин тынысты алган эди. Ол акчаларды каруулчыктарга курсакка толыйтаныс. Курсак неме комой: кемjип калаш берер, суйук суп аайлу похлебка берер, ондо тонып калган капустанын терези кайкалап турар. Байла jук ле тородон олбозин деген неме болбайсын. Ада-энем иштен бир айак аш экелер; ол арбаны сууга мун эдип кайнадып, бисти азырайтан. Берип турган курсак тyc jок, онон улам улуста цинга оору табылган, булелер узе тижип, кан агып, улустын тиштери тужуп баштаган. Кир-тордон, бийтен улам брюшной тиф, оспо оорулар камык улустын тынына jeткeн эди. Бу тиф оорудан улам 1ашбаланын ада-энези, ага¬-карындаштары узе божогон. Jашбала бойы да бу тымууга бастыртып, чачы тужуп, узак ойго тас башту jypгeн ,онон улам пладын уштубай jypeтeн. Бир канча ойдин туркунына чачы озип келген эди. Нарымга улусты кандый ла jерлерден экелген эмтир. Энирде улус уур, шыралу иштен келип, от салып, айландыра отурып, кургадынып, jылуланып, ажангылап отургылаар. Эртен тура шык уйуктап калган улуска тийзен, олор jыгылыжа берер, олор божогылап калгандар. Каруулчыктар олорды буттарынан сууртеп , jaaн орого чачкылап ийер. Ол оро толо берзе, устин jерле jабатандар. Ол эмезе божогон улусты обоолоп койгон jадар. База бир санаама кирип турганы: Доннын, Кубаньнын бай казактарын экелген дешти. Балдардын, уй улустарынын ыйлажып турганы да коркыш. Уй улузы онжик кийимдерлу: чоокыр кашемир шальдарлу, jылтыркай кара тошка тондорлу, хром сопокторлу. Бу улус бойыла кожо jастык-тожогин, казан-айагын кожо экелген эмтир. Кийнинде угуп jyрзем, бу улус, бу jердин катузына чыдашпай коп корогон эмтир. Jашбаланын он сегис jажы толордоло jиит кысты агаш ижине ийгендер. Иш кату, куч, он- он эки частын туркунына иштеп туратаныс, туку эки метр шерде агаштарды сал эдип Том суула агызатандар. Кыс эр-кемине jедип, паспорт алып, Том калада военный заводто иштеп баштаган. Ол ойдо, иш-jал учун талон беретен . Kypсак-тамак талонный системала болгон. Мынайып Jашбала алдынан бойынын калажын иштеп баштаган. Алтайын корор, сокjаныс эjезин Эчишти корор деген санаалар ого амыр бербейтен. Jашбала баштапкы катап торол jуртына, jуунын алдында jылдарда келип jyрген. Ыраак ла jaaн каладан келген jиит кыска торол jеринде ончо ло неме солун ла таныш эмес болгон. Jашбала билезиле Алтайынан куук айда 1931 jылда айдаткан, ол тушта jаш баланын санаазында не артатан эди. Jашбаланын кайкаганы: Шыргайтынын jииттери ком одуктерлу, japraк тондорлу болгоны. Улустын курсагы уйан: ичкени кара кочо, jигени курут, калаш корорго jок . Бойдон кыстын jараштыра кийингени, чачын томырайта кескени, ак носокторы, узун чончойлу туфлязы, торко платьези коп jерлештерин кайкаткан эмей. Jашбаланын ойто ло уренижип калганы аайынча Томск кала jаар jaнap кууни келип, удабай jуpe берген. 1940 jылда медсестранын курсын божодып, Алтайына кайра jанган. Бу jылдарда Кодотинин боочызы ажыра Шабалин ажатан кону jол jазалып турган ой. Бу jолды улус куру колдын кучиле, jаныс курек-кайлала тууны ойып, корым ¬ташты оодып иштеп турган ой. Jашбала бу иште эрчимду иштеген. Беш ичинин, Шыргайтынын jииттери узези бу иште. Бойлу кыс мында Тойчы деп jиитле танышкан. Удабай бу эки jииттин той-jыргалы болгон. Эш-нокори - Тойчы Эчишевич Ада - Торол учун улу jуунын туружаачызы. Jашбала Кеденовнаны ырысту jyрyм jypreн деп айдар керек. Эш-нокориле уч бала азырап, олорго бийик уреду берип, албаты ортодо jaaн тоомjылу улус эдип чыдаткан. Jaaн кызы Анна Омсктогы jypт-ээлем институты божодып, узак jылдардын туркунына Улаган аймакта мал-аштын эмчизи болуп иштеген, тургуза ойдо амыралтада. Уулы Артур милициянын полковниги, кичу кызы Нина Акташтагы эмчиликтин баш эмчизи. Баркыларынын ортозында база эмчилер, милициянын ишчилери, юристер бар. Бу орокон Алтайынан ырап, ада-энезинин jерине туку качан jaнa да берген болзо, бала-барказы ада-энезинин ады-jолын ададып jуpeт. В. Бахтушкина, библиотекарь Беш-Озектон
