Главная » 2009 » Декабрь » 9 » Барып 1атсан Кебезен, келип 1атсан - тербезен
Барып 1атсан Кебезен, келип 1атсан - тербезен
06:39
Туулу Алтайдын туукизинде кандый ла керектер, кандый ла ойлор болгон. Кезик керектер ундылып та калган. Ундылбас учурлу ондый керектердин бирузи – ол албатынын Турачак аймактын Кебезен 1уртында агаш 1ыгарында эрчимду иштеген ойлори. Учурыла ол БАМга туней 1аан керек болгон. Ада-Торол учун улу 1уу-чакту ойлордо албаты-1онго, бала-баркага, уй улуска кайда ла иштерге туружарга келишкен. 1ажы 1аандай барген ле кенек улусты Монгол 1еринен мал да айдаткан; кызыл колдын кучиле 1олдор до 1азаткан; казнанын 1акарузыла бастыра колхозчыларды, ол тоодо 16-17 1ашу кыстар-уулдарды, 40-50 1ашту энелерди Кебезен 1аар агаш 1ыгар ишке аткарып туратан. Улус азык эдип талкан-курудын, 1арма-суладан сугунып, Кебезенге чанакту атла, кезикте шыралай-боролой 1ойу да канча-канча контоктон 1едип турантандар. Башка-башка колхозтордон келген камык албаты узын кыжыла эки кат наралу кажаанга туней барактарда ла 1апаштарда кыштаар. Ол ойлордо онду кийим-тудум, одук, курсак-тамак 1ок. Кату ишке улустын тыны чыгып, арый берзе, торт-алты айдын бажында ойто ло осоклорин апарар. Кебезенде иштеген улус бойлорын: «1едип барзан – Кебезен, 1анып келзен – тербезен», деп айдыжатан. Ненин учун дезе, олор, кооркийлер, 1ыртылган тон-одукту, оору-1оболго бастырган, су-кадыгы уйадаган, бош ло чучураган 1ангылайтан. Будун кобыларды улус кол киреелерле кызыл колдын кучиле ле 1ыгатан. Агашты аттын чанагыла тартып, тошко чогор. 1аскыда тош тушсе, ол агашты суула 1аш-Турага (Бийск) 1етире агызала, ойто суудан багорлорло чыгара тартып, табыштырар. Бастыра иштерди албаты-1он 1954 1ылга 1етире кызыл колдын кучиле эткен. Кебезенде иштеген коп 1аш балдар сооктон, уур иштен оорулар табынып, 1урумнен эрте 1уре берген. Коп улус кенеп, бут-кол 1ок арткан; кезиктери ол 1аан чапкынду суудан 1аскыда агаштар чыгара тартыкылап, 1еткерленип, сууга да барлаган… Ол тоодо бистин 1ерден Бодур Илюкин деген кижи онойып корогон. Баш ла болзын! Ондый куч 1урум, ондый кату ойлор болгон. Бистин 1ерден Кебезенде коп-коп толу улус иштегилеген: Кучук Тахтаев, Бохтушка Ойношев, Пионер Рыжкина, Чурмеш Тодошева, Бабый Шагаева, Камчы Саймин, Петек Какпаков, Куран Тюмешева, Тогун Баянкина, Торкышка Таркрашев, Шымдый Баянкин, Байрым Борбуев, Амыр Боделуков, 1айан Ирункин, Бодур Илюкин ле онон до осколори. Эмди ол услутан Шыргайты 1уртта бары бул ла баштапкы адалган торт-беш кижи. Олор комыдашкан айасту мынайда эске алынат: -1аткан 1ерис барак болгон. Кажаанга тыга сугуп салган койлорго туней. Эки кат нараларда уйуктаганыс. Бастыра ла аймактардан келген улусты кептей сугуп салган… Танла беш часта турала, ажанбай ла ишке чыгарыс. Онон бир тогус часта келип, завтрактаарыс. Энирдин сегис чазы кирезинде ужин. Ойто ло орой тунге 1етире иштеерис. Норма – 1500 кубометр агаш. Кундик планды будурбегенчен, иштен боджотпос. Оромыш та 1ок сопок одукту, тоныш та болгон, шыралаш та болгон. Коркушту куч иштер болгон. Выходной деп немее билбейтенис. Бис теп ле тегин иштеген улсус не. Акча да толобос. Колхоз трудодни бичип туратан. 1ылдын учунда колхоз улуска акча улеер, а биске, Кебезенде ле 1ол ижинде иштеген улуска, не де 1ок. Толулу: 1иген курсагынды мойнына салар, ишке барааткан 1ыланаш улуска пыйма, фуфайказын – узе чотко салар. Ол берген кийим узе ондо ло 1ырта кийилип калар. Бу ойдо колхозтын 1аандарынын да, аймактын 1аандарынын да 1астыралары бар ла болгон. Бис иштеер, а колхозтын председательдери медальдар тагынар… Бис кызыл колдын кучиле оной албаданып, оной шыралап иштегенис, 1аандардын алдында бир де а1ару 1ок артып калганыс. Ол до ойдо, эмдиде кем де сананбай 1ат. Кундулу Кебезенде кату иштке 1ургендер! Ончогорды бу келип 1аткан 1аны 1ылла уткуп, бек су-кадык, ырысту салым куунзейдим. Шыргайты 1урттын ветерандарынын совединин адынан М. Быдышева
